İran, Pakistan’a sınır ötesi doğalgaz boru hattının kendi payına düşen kısmını bitirmesi ya da uluslararası tahkim ve muhtemelen milyarlarca dolar para cezasıyla karşı karşıya kalması için son bir uyarıda bulundu.
Tahran’ın uyarısı, uzun süredir ertelenen 1.900 kilometrelik boru hattı konusunda komşuların son gerilimi oldu. Bu proje, kendi kanıtlanmış gaz rezervleri on yıldan biraz daha uzun bir süre içinde tükenecek olan Pakistan’ın enerji ihtiyaçları için kritik olarak görülüyor.
İran, 2013 yılında açılışı yapılan boru hattının 1.150 kilometrelik kısmının inşası için 2 milyar dolar harcadığını açıkladı fakat ABD’nin nükleer programı nedeniyle Tahran’a uyguladığı yaptırımlar yüzünden Pakistan’ın payı hâlâ inşa edilmedi.
Geçtiğimiz yıl İslamabad, kontrolü dışındaki faktörleri gerekçe göstererek sözleşmeden doğan yükümlülüklerini askıya almak için bir mücbir sebep maddesine başvurdu. Tahran bu hamleyi derhal reddetti.
Ardından şubat ayında Pakistan, boru hattının kendi sınırları içindeki 80 kilometrelik ilk aşamasının inşasına başladığını duyurdu.
Ertesi ay, ABD’nin Güney ve Orta Asya İşlerinden Sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Donald Lu, Pakistan’ı dünyanın en büyük rezervlerinden bazılarına sahip olan İran’dan gaz ithal etmemesi konusunda uyardı. O tarihten bu yana Pakistan’ın boru hattındaki payı konusunda herhangi bir çalışma yapılmadı.
Şimdi ise İran, Pakistan’ın boru hattını bitirmek için belirlenen son tarihe uymaması halinde davayı Uluslararası Tahkim Mahkemesi’ne götürmekle tehdit ediyor. Pakistan 2014 yılında boru hattını inşa etmek için bu ay sona erecek 10 yıllık bir uzatma talep etmişti.
Nikkei Asia’ya göre Pakistanlı yetkililer, İran’la iş yapma konusunda Washington’un öfkesinden kaçınmaya çalışırken hassas bir dengeyle karşı karşıyalar, fakat aynı zamanda kriz içindeki ekonomiyi vuracak büyük mahkeme cezalarından da kaçınmak istiyorlar. İslamabad kısa süre önce 7 milyar dolarlık Uluslararası Para Fonu (IMF) kurtarma paketini kabul etmişti.
Nikkei Asia’ya konuşan hukuk doktorası sahibi ekonomi ve vergi uzmanı Ikram ul Haq, “İran’ın davası, Pakistan’ın yazılı sözleşmede açıkça belirtildiği üzere dava edilebileceği ikili bir anlaşmanın şartlarını ihlal ettiği yönünde oldukça açık,” dedi.
Yerel medya, Paris merkezli mahkemenin davayı kaybetmesi halinde Pakistan’a 18 milyar dolara varan cezalar verebileceğini söyledi. Bu rakamlar, projenin tamamlanmamasına ilişkin sözleşmedeki günlük cezalar ile faiz ve tazminatlara dayanıyor.
Pakistan Dışişleri Bakanlığı sözcüsü perşembe günü yaptığı açıklamada “Pakistan ve İran, [boru hattı bildirimi de dâhil olmak üzere] sağlam iletişim kanallarına sahiptir. Her zaman tüm sorunları dostane istişareler yoluyla çözmek istediğimizi söyledik,” dedi.
Ağustos sonundaki bildirimden haberdar olan bir hükümet yetkilisi Nikkei’ye yaptığı açıklamada İslamabad’ın bu bildirimi ciddiye aldığını ve seçeneklerini araştırdığını söyledi fakat 18 milyar dolarlık rakamın “tamamen spekülasyon” olduğunu ekledi.
2019 yılında tahkim mahkemesi, Pakistan’ın Avustralyalı bir madencilik şirketine, şirketin bakır ve altın madenine erişimini kesmesinin ardından sözleşme ihlali nedeniyle yaklaşık 6 milyar dolar ödemesine karar vermişti. Pakistan daha sonra uzlaşmanın bir parçası olarak şirketin ana şirketine 1 milyar dolar ödemeyi kabul etti.
Pakistan istihbarat kurumlarının bu yılın başlarında yayınladıkları bir rapora göre, yaptırımlarla engellenen İranlı tüccarlar Pakistan’a yılda 1 milyar dolar değerinde doğal gaz kaçırıyor.
Haq, Pakistan’ın Washington’dan boru hattı projesini tamamlamasına izin verecek bir yaptırım muafiyeti almak için mücadele edeceğini söyledi. Haq, “Pakistan ekonomik olarak zayıf ve IMF’ye bağımlı. Hindistan’ın aksine Pakistan Amerika’dan herhangi bir muafiyet alamaz,” dedi.
