İran ve ABD arasında Umman’da yapılan gizli görüşmelerde bir ilerleme kaydedildiği fakat İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir-Abdullahiyan’ın ani ölümüyle bu görüşmeler tehlikeye girdiği öne sürülüyor.
Middle East Eye’a (MEE) konuşan görüşmelere yakın üç İranlı kaynağa göre, ABD Başkanı Joe Biden’ın üst düzey Ortadoğu danışmanı Brett McGurk, bu ayın başlarında İran’ın Batı ile müzakerelerdeki kilit ismi Ali Bakıri Kani ile dolaylı görüşmeler gerçekleştirdi.
Görüşmeler, on yıl önce Tahran ve Washington arasında 2015 JCPOA (ortak kapsamlı eylem planı) nükleer anlaşmasına yol açan gizli toplantılara ev sahipliği yapan Muskat’ta gerçekleşti. Görüşmeler ABD ile İran arasında ocak ayından bu yana yapılan ilk tur görüşmelerdi.
İlk olarak cuma günü Axios tarafından haberleştirilen görüşmelere yakın bir kaynak Middle East Eye’a Kani ve McGurk arasındaki görüşmelerin iyi ilerlediğini ve bir tür anlaşmaya varmaya yakın olduklarını söyledi.
Görüşmeler sırasında Dışişleri Bakan Yardımcısı olan Bakıri Kani, pazar günü helikopter kazasında Emir-Abdullahiyan’ın da hayatını kaybetmesinin ardından Dışişleri Bakanlığına vekalet ediyor.
Habere göre görüşmeler üç konu üzerinde yoğunlaştı: İsrail’de hükümet değişikliği için ortak bir arzu; İsrail’in Gazze’ye yönelik işgalinin sona erdirilmesi ve çatışmanın bölgede başka yerlere yayılmasının önlenmesi.
İran yönetimine yakın bir analist MEE’ye yaptığı açıklamada görüşmelerin aynı zamanda bir tarafta ABD, diğer tarafta İran ve müttefikleri arasında bir ateşkes sağlama işlevi gördüğünü de öne sürdü.
Analist, İran’ın nükleer programı ve petrol yaptırımlarının hafifletilmesi konularının da görüşülmüş olabileceğine inanıyor.
Kaynaklara göre Muskat görüşmeleri başlamadan önce McGurk İran’ın Birleşmiş Milletler elçisi Said Iravani ile bir araya geldi. Bir kaynağa göre McGurk görüşmede Biden’ın sözlerini aktardı. İddiaya göre Biden, “ABD seçimleri sonrasına kadar İran ile nükleer ve kapsamlı bir anlaşma için müzakere etmeyeceğim çünkü İranlılar verdikleri sözleri tutamazlar,” dedi.
McGurk, Biden’ın, Reisi hükümetinin Donald Trump’ın görevden ayrılmasından sonra, 2022’de, JCPOA’yı canlandırmayı reddettiğinde Cumhuriyetçilerden “çok fazla baskı ve aşağılanma” ile karşı karşıya kaldığından şikayet ettiğini söyledi.
Biden’ın şu sözleri aktarıldı: “Bana göre JCPOA öldü ve seçimlerden sonra, JCPOA’nın ötesine geçen, bölgesel konuları da kapsayan kapsamlı bir müzakere olması koşuluyla müzakere edeceğiz.”
Habere göre ABD-İran görüşmelerinin yeni bir turunun yakın zamanda yapılması beklenmiyor. Reisi’nin ölümünün ardından İran’ın 50 gün içinde cumhurbaşkanlığı seçimine gitmesi gerekiyor ve bu belirsizlik döneminde önemli dış politika kararlarının alınması pek olası görünmüyor. Bu arada ABD başkanlık seçimleri de kasım ayında yapılacak.
Daha önce iktidar için çalışmış bir analist MEE’ye, “Bu durum göz önüne alındığında, Amerikalılarla müzakerelerde aksamalar ve durma beklemeliyiz. Hem cumhurbaşkanı hem de dışişleri bakanı vefat ettiğinden ve yakında bir seçim olacağından, 2021 başkanlık yarışında olduğu gibi müzakereler muhtemelen seçim sonrasına ertelenecektir,” dedi.
