Doğu Akdeniz’in önümüzdeki yılları için kritik önemdeki Türkiye ve Yunanistan seçimlerinin sona ermesinin ardından Kıbrıs, İsrail ile enerji bağlarını güçlendirmek için yeni bir hamle yapıyor.
Chevron’dan Eni ve Total’e kadar petrol ve doğalgaz devlerinin temsilcileri Pazartesi ve Salı günleri Lefkoşa’da bir araya gelerek Kıbrıs hükümetinin İsrail ile Kıbrıs’ı birbirine bağlayacak ve doğalgazın sıvılaştırılarak Avrupa’ya ihraç edilmesini sağlayacak boru hattına ilişkin görüşlerini dinliyorlar.
İsrail’in eski Kıbrıs Büyükelçisi Michael Harari Middle East Eye’a (MEE) yaptığı açıklamada, “Kıbrıs’ın bu boru hattını şu anda tartışmaya açması çok akıllıca bir hareket,” dedi. Helenik Avrupa ve Dış Politika Vakfı’nın (Eliamep) Kudüs merkezli Yunan-İsrail ilişkileri uzmanı Gabriel Haritos da MEE’ye yaptığı açıklamada, “Kıbrıs açıkça Türkiye ve Yunanistan’da yeni hükümetler kurulmadan önce Doğu Akdeniz’deki siyasi gündemi belirlemek istiyor,” diye konuştu.
Enerji şirketleri şüpheli
Akdenizli bir enerji yöneticisi MEE’ye verdiği demeçte, “Bu hikayeyi daha önce de gördük ve Kıbrıslılardan kandırmaca kokusu geliyor. Bu oyunun kurallarını değiştiren bir an olabilir mi? Belki de,” diyerek Kıbrıs’ın girişimine ilişkin şüphelerini dile getirdi.
Kıbrıs’ın planı, İsrail gaz sahalarını Yunanistan ve İtalya’ya bağlamayı amaçlayan 1.900 km’lik Doğu Akdeniz boru hattını kısaltıyor. Enerji şirketleri 6 milyar dolarlık fiyat etiketine itiraz ederken, plan Türkiye ve ABD’nin direnciyle karşılaşmıştı. İsrail-Kıbrıs bağlantısı sadece 320 km uzunluğunda ve 489 milyon dolara mal olacak ve gazı Kıbrıs açıklarındaki bir sıvılaştırma tesisine gönderecek. Hükümetin tahminlerine göre bu kısım 1,1 milyar dolara mal olacak.
İsrail önceliği iç pazar ve Mısır ile Ürdün’e ihracat
Yunan Enerji Forumu’nun akademik direktörü Michali Mathioulakis geçişin ‘çok gecikmiş’ olduğunu ve daha ucuz fiyat etiketinin bunu daha cazip bir seçenek haline getirdiğini savundu. Mathioulakis, yüzer sıvılaştırma tesisinin Doğu Akdeniz boru hattı için öngörülen 10 milyar metreküpe kıyasla yılda yaklaşık 2-3 milyar metreküp (bcm) gaz üretebileceğini tahmin ediyor.
İsrail’in büyük miktarlarda ihracat yapamayacağını söyleyen Mathioulakis, Kıbrıs açıklarında yüzen bir LNG enerji terminalinin İsrail’i cezbedeceğini ileri sürüyor. Fakat Gas Vista CEO’su Leslie Palti-Guzman, daha düşük hacimlerde bile projenin zorlu bir mücadeleyle karşı karşıya olduğunu vurguluyor. “Kıbrıs’ın bunu tek başına yapmak için yeterli gazı yok, bu yüzden İsrailli şirketlerin desteğine ihtiyacı var,” diyen Palti-Guzman, buna rağmen İsraillilerin önceliklerinin iç pazar ile Ürdün ve Mısır’a ihracat olduğunun sinyalini aldıklarını belirtiyor.
Mısır plana sıcak bakmıyor
İsrail gazı şu anda Mısır’ın Zohr sahasından gelen gazla birlikte Idku ve Damietta’daki tesislerde sıvılaştırma işlemine tabi tutulduğu Mısır’a gönderiliyor. İki ülke geçen yıl Avrupa Birliği’ne LNG ihracatını arttırmak için bir anlaşma imzaladı. MEE ile paylaşılan Gas Vista verilerine göre geçtiğimiz yıl Mısır gazının en çok ihraç edildiği ülke Türkiye olurken, onu İspanya ve İtalya takip etti.
Kıbrıs’ın planına, bölgedeki tek LNG işleme terminaline sahip olan Kahire’nin pek sıcak bakmadığı belirtiliyor. Üst düzey bir bölgesel diplomat, “Şu anda Mısır için statüko mükemmel. Mısır ek bir rekabet istemiyor,” diyor. Olası bir Kıbrıs rotasına itiraz edecek bir diğer bölgesel güç de Türkiye.
