Esma Tubi

Esma Tubi (1905-1983) Filistin’in Nasıra şehrinde dünyaya geldi. Eğitimine Nasıra’daki İngiliz okulunda başladı, aynı zamanda Yunanca özel dersler aldı. Küçük yaşlardan itibaren dillere ve edebiyata dikkat çeken bir yeteneği ve tutkusu vardı. Şair babası Rizq Tubi’den klasik Arap şiirlerini, mu’allakat gazel türünü, prozodi ve hitabeti öğrendi. Evlendikten sonra Akka’ya yerleşti ve Selva adında bir kızı oldu.

Hıristiyan bir aileden gelmesine karşın klasik Arapçasını ilerletmek için Kur’an üzerinde çalıştı. 1920ler, Filistin’de tiyatronun çok geliştiği bir dönemdi. 1925’te Esma Tubi’nin henüz yirmi yaşındayken yazdığı ilk oyunu “Rus Çarı ve Ailesinin İnfazı” Akka’da sahnelendi ve büyük ilgi gördü. Ardından çoğu halk tiyatroları ya da okullarda sergilenen üç, dört ya da tek perdelik çeşitli oyunlar yazdı. Pek çok kaynak, Esma Tubi’yi Nekbe öncesi Filistin’in ilk kadın oyun yazarı kabul eder.

1929’da Filistin’de Yahudi yerleşimcilere karşı gerçekleşen Al Buraq isyanından sonra Kudüs’te Arap Kadınlar Topluluğu kuruldu, Arap Kadın Komiteleri olarak da bilinen bu kuruluşlar Filistin’in diğer şehirlerine de hızla yayıldı. Esma Tubi de Akka’daki Arap Kadın Komitesinin kuruluşunda oldukça önemli bir rol oynadı. 1936’da Filistin’de İngiliz mandasına ve onun himayesinde süregelen Yahudi yerleşimlerine karşı başlatılan Büyük Grev ve devamındaki Arap İsyanı (1936-39) sürecinde kadınların rolü sosyal işlerden doğrudan saha dahilindeki faaliyetlere doğru bir değişim göstermişti. Esma Tubi de isyancılar için katkılar toplanması ve para sağlanması için çalıştı, hemşirelerin eğitimini ve saha hastanelerini denetledi, komitenin diğer kadınlarıyla birlikte yaralıları ve şehit ailelelerini ziyaret ederek onlara ilaç ve gıda tedarik etti.

Komite faaliyetlerinin yanı sıra gazetecilik ve radyo yayıncılığı da yapan Esma Tubi, 1936’da kurulan ve “Burası Kudüs” adıyla bilinen Filistin Radyosunun ilk kadın programcılarındandı. Radyoda kadınlara seslenen haftalık programlar yaptı. Yafa’da Yakın Doğu Radyo İstasyonu yayına başladığında programlarını oraya taşıdı. Aynı zamanda birçok gazetede ve özellikle kadın sayfasını yönettiği Filistin gazetesinde pek çok makalesi yayınlandı.

1938’de Kahire’de, Mısır Feminist Birliği başkanı Huda Şaravi’nin davetiyle toplanan Doğu Kadınları Kongresinin ardından Filistin’deki kadın topluluk ve komitelerinin çoğu birliklere dönüştü. Akka Kadınlar Birliği kurulduğunda Esma Tubi başta birliğin sekreterliğini ardından da başkanlığını üstlendi ve Nekbe’ye kadar bu görevi sürdürdü. Ayrıca Hıristiyan Kadınlar Derneği üyesi ve Genç Ortodoks Kadınlar Topluluğu başkanıydı. 

Esma Tubi, Nekbe’ye kadar İngiliz mandası ve Siyonist yerleşimlere karşı pek çok gösteri düzenlenmesine öncülük etti ve birçok bildiri yazdı. Ayrıca Filistin’in Arap kadınlarının başarıları üzerine “Filistinli Arap Kadın” adlı bir çalışma hazırladı; bu çalışmayı yayınevine yollamıştı ki Nekbe’de Akka boşaltıldı ve çalışmanın evindeki el yazması nüshasını dahi yanına alamadan evini terk etmek zorunda kaldı; bu oldukça önemli çalışma maalesef yayınlanamadı.

Esma Tubi, Nekbe’den sonra ailesiyle birlikte Beyrut’a yerleşti ve burada da çalışmalarına devam etti; Lübnan Radyosunda pek çok konuşması yayınlandı; El Hayat, Kull Şey’, El Ahad ve Dunya el Mar’a gibi birçok önde gelen Lübnan gazete ve dergisine Filistin’den kadınlara çeşitli konularda makaleler yazdı.

1960ların başlarında en ünlü çalışması “Abir ve Mecd”i oluşturmaya başladı. Filistinli kadınlar üzerine yapılmış en önemli çalışmalar arasında kabul edilen “Abir ve Mecd,” 1966’da yayınlandığında büyük yankı uyandırdı. Esma Tubi, her kesimden Filistinli kadınla mülakatlar yapmış ve onların deneyimlerini tam olarak kendisine aktardıkları şekliyle yazmıştı, bu yönüyle “Abir ve Mecd” belki de bir kadın tarafından yapılmış ilk sözlü tarih çalışmalarından biridir. Diğer ülkelere dağılan Filistinli kadınlara yazışma yoluyla ulaşan Esma Tubi, ayrıca kadın şehitlerin biyografilerini de topladı. 

1972’de şiirlerini topladığı Hubbi el Kebir kitabını yayınladı. Şiir yeteneği ve bilgisine karşın bu kitap yayınladığı tek şiir kitabıdır. Esma Tubi gençlik yıllarında yaptığı gibi oyunlar yazmaya da geri dönmedi; çabasını önemli bulduğu edebi pasajların çevirisine ve yayınlanmasına yoğunlaştırdı. Dergilerde çıkan ve olayı bizzat yaşayan kadınlar tarafından yazılmış gerçek yaşam öyküleri içinden seçtikleriyle bir derleme oluşturduğu “Dunya el Hikayat” bu çabasının ürünüdür. 

Ardında özellikle Filistin kadın tarihi açısından çok önemli bir arşiv bırakan Esma Tubi, 1983’te, Beyrut’ta hayata gözlerini yumdu.   

Kaynaklar:

https://www.palquest.org/en/biography/6583/asma-tubi

https://www.palestineremembered.com/GeoPoints/Ramallah_8135/Picture_75869.html