Gezbia Sirry

Haziran 24, 2023

Gezbia Sirry (1925-2021) Kahire’de dünyaya geldi. Babasını dört yaşındayken kaybetti, eşini kaybetmiş annesi ve boşanmış anneannesiyle büyüdü, bu yüzden kadınlar özellikle ilk işlerinde önemli bir yer tutacaktı. 1948’de Kahire Genç Kadınlar Enstitüsü Güzel Sanatlar bölümünden mezun oldu. Devlet bursuyla Paris’te Marcel Gromaire’in öğrencisi olarak lisansüstü çalışmalar yaptı; ardından Roma’da Mısır Akademisinde ve Londra’da Slade Güzel Sanatlar Okulunda çalışmalarına devam etti. Kahire’ye döndükten sonra, mezun olduğu okulda yirmi yıldan fazla bir süre güzel sanatlar dersleri verecekti.

Hür Subaylar Devrimi ve Cemal Abdülnasır’ın yönetime gelişi sürecinde öne çıkan kadın sanatçılardan biri olan Sirry; kariyerinin başlarında Hamed Oweiss (1919-2011), Youssef Sida (1922-1994) ve Zeniab Abdel Hamid (1919-2002) gibi Mısırlı ressamlardan oluşan Modern Sanat Grubuna katıldı. Grubu oluşturan Nasır devrimine bağlı genç ressamlar Mısır’ın gerçekliğini ve özgünlüğünü yansıtırken Batılı resmin ifade araçlarını tamamen reddetmiyor, onları yerel ikonografik elemetlerle sentezliyorlardı. Sirry’nin özellikle ilk işlerindeki şekillerde görülen Antik Mısır estetiği ve Koptik ikonları etkisi bununla ilgilidir.

Gezbia Sirry (solda) Kahire’de ilk solo sergisinde, 1953.

Kahire’nin işçi sınıfı mahalleleri, sanatçının ilk işlerinin en önemli ilham kaynağıydı. Kahire’nin Helmaya mahallesinde yoksul evlerle çevrili bir villada yaşayan ailesi, villalarını satarak daha üst sınıf bir semte taşınırken sanatçı onlarla gelmeyi reddeti ve küçük bir ev kiralayarak Helmaya’da kaldı. Um Ratiba (1952) ve Um Anter (1953) işleri bu dönemin ürünüdür. Ayrıca 1951’de İngiliz sömürgeci askerlerine karşı direnirken öldürülen Mısırlı köylü kadın Um Saber’in 1952’de yaptığı portesi de bu dönem işleri arasındadır.

Mısırlı Ressam ve kadın hakları savunucusu İnci Eflatun liderliğinde düzenlenen bir eylemde Mısırlı kadınlar İngiliz sömürgeci askerleri tarafından öldürülen Um Saber’in (Fatima) fotoğrafını taşıyor. (1951)

Sanatçının ilk işlerindeki kadın temsili çok çeşitli sosyal sınıfları içeriyordu. Kadınların yurtseverlikteki rolü geleneksel olarak alegorilerle sınırlıyken Sirry, Mısır’ın genç cumhuriyetinin canlı, yaşayan, hayatın her alanındaki kadınlarını resmediyordu. 1954 tarihli Öğretmen adlı işi bu çabasının örnekleri arasında gösterilebilir.

1959’da sanatçının coğrafyacı ve gazeteci eşi Adel Sabet, komünist faaliyetleri olduğu gerekçesiyle tutuklandı ve iki yıldan fazla bir süre cezaevinde kaldı. Bu süreçte Sirry, Nasır yönetimine mesafelendi ve işlerindeki toplumsal boyut, yerini daha bireysel ve içedönük bir tarza bıraktı.

1965’te Kaliforniya’da Huntington Hartford Vakfı bünyesinde aldığı eğitimle soyut dışavurmculuk ile tanıştı ve böylece işlerinde geometrik soyutlamalar önce çıkmaya başladı. İlerleyen yıllarda 1967 Savaşı ve yenilgi ile birlikte işlerinde belirgin bir hüzün ve karamsarlık etkisi kendine yer buldu. Bu hüzün ve karamsarlık etkisi “Metamorfoz” ve “Evler ve İnsanlar” serilerinde gözlemlenebilir. 1970lerde çöl teması etrafında şekillenden bir seriye başlayan sanatçı, eşiyle Tunus’ta yaşadıkları 1984-85 yıllarında da bu tema etrafında ürünler vermeyi sürdürdü.

Kahire’ye döndükten sonra soyut çalışmalarına devam eden sanatçı, 2008 yılında bir dizi işini Kahire Amerikan Üniversitesine, sonraki yıl ise Uçurtma (1970) adlı işini New York’taki Metropolitan Sanat Müzesine bağışladı.

Kullandığı canlı renklerle dikkat çeken, çeşitli biçimlerde sosyal/ siyasi süreçlerle etkileşime girmiş, tek bir akım başlığı altında sınırlandırmanın güç olduğu kendine özgü üslubu ile 20. Yüzyıl mısır resminin en önemli isimlerinden olan ve 50 yıllı aşkın sanat hayatında

Venedik’ten Sao Paolo’ya, Kuveyt’ten Tunus’a çeşitli bölgelerde 50’den fazla solo sergi düzenleyen, yine pek çok bölgedeki karma sergilerde işleri yer alan sanatçı, 10 Kasım 2021 tarihinde, Kahire’de hayata gözlerini yumdu.